Phó Chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng Hồ Kỳ Minh phát biểu tại Hội thảo (Ảnh: Đình Tăng)
Báo cáo đề dẫn tại Hội thảo cho biết, Quảng Nam và Đà Nẵng là hai địa phương nằm ở lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn. Những năm gần đây, các địa phương đã tiến hành lập quy hoạch và xây dựng 45 nhà máy thuỷ điện trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn, trong đó có 10 dự án thuỷ điện công suất trên 100MW như A Vương, Đắk Mi, Sông Tranh 2, Sông Bung 2, Sông Côn 4…
Tuy nhiên, theo đánh giá của Tổ chức CARE quốc tế tại Việt Nam, sự phát triển thiếu bền vững của các nhà máy thuỷ điện với mật độ dày trên thượng nguồn sông Vu Gia -Thu Bồn, đặt nặng lợi ích kinh tế, mâu thuẫn trong phân bổ và sử dụng nguồn nước giữa thuỷ điện và các ngành liên quan chưa được giải quyết thoả đáng. Hầu hết các hồ thuỷ điện này cắt lũ kém làm tăng khả năng đe doạ lũ vào mùa mưa, thiếu nước và xâm nhập mặn vào mùa khô, ảnh hưởng lớn đến cộng đồng dân sinh ở lưu vực sông. Các địa phương của Quảng Nam và Đà Nẵng dễ bị ngập lụt như Đại Lộc, Điện Bàn, Duy Xuyên, Hội An, Hoà Vang…
Theo hai huyện Đại Lộc (Quảng Nam) và Hoà Vang (TP.Đà Nẵng), bên cạnh nguyên nhân biến đổi khí hậu, việc ngập lụt tại các địa phương vùng hạ lưu sông Vu Gia - Thu Bồn xảy ra trong thời gian gần đây là do tác động từ xả nước của các hồ thuỷ điện. Xả nước vào thời điểm mưa lớn làm cho ngập lụt nghiêm trọng hơn, điển hình là lụt cuối năm 2016. Trong khi đó, người dân không được thông báo rõ ràng khi nào nước đến, nước cao tới đâu và xả trong bao lâu.
Từ thực trạng này, chính quyền và người dân đề nghị các cơ quan quản lý hồ chứa cần tránh việc xả nước về đến khu dân cư vào ban đêm làm người dân rất bị động, không nên xả dồn dập khiến mực nước sông lên nhanh gây nguy hiểm. Đồng thời, phải cảnh báo kịp thời, bảo đảm người dân có đủ thời gian chuẩn bị ứng phó với lũ (từ 2-3 ngày, tối thiểu là 24h). Huy động các kênh thông tin cảnh báo kịp thời như: mạng xã hội, điện thoại, tivi, loa đài địa phương…
Về phía chính quyền các cấp của 2 địa phương Quảng Nam và Đà Nẵng, hiện nay yêu cầu đặt ra là cần rà soát lại các công trình giao thông gây ngập lũ để mở cống thông nước phù hợp, đặc biệt là tuyến đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi; xây dựng hệ thống cảnh báo sớm cho người dân thông qua loa đài, chú trọng các khu vực trọng điểm thường xuyên bị ngập lụt.
Phát biểu tại Hội thảo, ông Lê Duy Vọng, Giám đốc Trung tâm Phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai Đà Nẵng đề xuất tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong xây dựng cơ sở dữ liệu, hoạt động theo dõi, giám sát, phòng ngừa, ứng phó, chỉ đạo điều hành phòng chống thiên tai, sử dụng công cụ truyền thông như Facebook, Zalo…để nâng cao công tác cảnh báo lũ lụt, hạn hán nói riêng và thiên tai nói chung.
Xây dựng bổ sung các trạm quan trắc khí tượng, thuỷ văn tự động tại lưu vực sông, khu vực đầu nguồn, khu vực trũng thấp; đề nghị các nhà máy thuỷ điện thượng nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn cung cấp số liệu đo mực nước, lượng mưa, tình hình xả lũ qua tin nhắn SMS cho người dân vùng hạ du. Xây dựng trạm quan trắc cảnh báo hạn hán, xâm ngập mặn khuyến cáo cho người dân sản xuất nông nghiệp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với tình hình thiên tai hiện nay.
Trong khi đó, ông Nguyễn Thế Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP.Hội An (Quảng Nam) cho rằng, không nên cho xây dựng thêm thuỷ điện trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn, rà soát lại việc khai thác cát nhằm giảm thiểu ngập lụt, hạn chế sạt lở hai bờ sông. Ngoài ra, phải xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du các hồ chứa.
Trao đổi tại Hội thảo, ông Hồ Kỳ Minh, Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng cho biết, ngay sau Hội thảo này, chính quyền tỉnh Quảng Nam và TP.Đà Nẵng sẽ bắt tay vào xây dựng đề tài cấp quốc gia về nâng cao năng lực quản lý lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và vùng bờ Quảng Nam, Đà Nẵng. Trước mắt, TP.Đà Nẵng sẽ tài trợ xây dựng hệ thống cảnh báo sớm cho cộng đồng tại huyện Hoà Vang, Đại Lộc và thị xã Điện Bàn của tỉnh Quảng Nam.
Đồng thời với đó, tỉnh Quảng Nam và TP.Đà Nẵng tới đây cũng sẽ xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du sông các hồ chứa, xây dựng bản tin dự báo cho từng đối tượng cụ thể; tập huấn tuyên truyền, tăng cường các phương tiện truyền thông cho cộng đồng dân cư./.