Một học sinh bị cận thị đang đo lại thị lực để chỉnh kính. Ảnh:Xuân Hồng
Tật khúc xạ chưa được chỉnh kính là một trong 5 nguyên nhân chủ yếu gây mù lòa và giảm thị lực. Theo số liệu từ ngành y tế, tại Việt Nam, trẻ em trong độ tuổi từ 6-15 tuổi có tỷ lệ mắc tật khúc xạ từ 20-40% ở khu vực thành thị, từ 10-15% tại khu vực nông thôn. Điều này có nghĩa có khoảng 3 triệu trẻ em đang có tật khúc xạ cần được chỉnh kính.
Mặc dù ngành y tế đã có nhiều nỗ lực, tuy nhiên tỷ lệ mắc tật khúc xạ ở học sinh nước ta đang ngày càng tăng cao đòi hỏi các giải pháp kịp thời và khả thi để ngăn chặn tình trạng mù loà và tổn thương thị lực do tật khúc xạ gây ra nhằm góp phần đạt được mục tiêu Thị giác vào năm 2020.
Tật khúc xạ có thể gây ra lác, nhược thị làm giảm thị lực và mất mỹ quan của bệnh nhân. Cận thị nặng có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm dẫn đến mù lòa vĩnh viễn như thoái hóa dịch kính võng mạc, bong võng mạc …
Tuy vậy, tật khúc xạ hiện nay vẫn chưa được xã hội quan tâm đúng mức, nhiều trẻ em nước ta chưa được phát hiện giảm thị lực kịp thời. Hiện tại, trẻ mắc tật khúc xạ chủ yếu nhờ vào sự quan tâm của gia đình đưa đi khám chỉnh kính ở các bệnh viện và trung tâm lớn, nhiều trẻ em nghèo đặc biệt ở các vùng nông thôn và thành thị nghèo còn chưa được quan tâm cấp chỉnh kính, khiến các em đang phải chịu nhiều thiệt thòi trong học tập và sinh hoạt.
Được biết, thời gian qua với sự tài trợ của ngân hàng Standard Chartered (SCB) và Quỹ Fred Hollows (FHF), Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế phối hợp với Vụ Giáo dục thể chất, Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai Dự án Chăm sóc mắt học đường tại 3 tỉnh thí điểm là Hải Dương, Đà Nẵng và Tiền Giang giai đoạn 2016-2018.
Mục tiêu chính của chương trình nhằm tăng cường chính sách phối hợp giữa ngành giáo dục và ngành y tế nhằm hỗ trợ cho hoạt động chăm sóc mắt học đường. Bên cạnh đó, nâng cao năng lực cho cán bộ nhà trường (nhân viên y tế, giáo viên và tổng phụ trách Đoàn/Đội) và cán bộ nhãn khoa (tuyến huyện và xã) nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc mắt cho học sinh. Đồng thời, cải thiện chất lượng dịch vụ và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc mắt cho học sinh. Qua đó nâng cao nhận thức về chăm sóc mắt cho học sinh, cha mẹ học sinh và giáo viên.
Dự án đã có những tiếp cận mới. Theo đó, can thiệp sớm tại trường học rất hiệu quả để quản lý các bệnh về mắt, tình trạng suy giảm thị lực đặc biệt là tật khúc xạ ở học sinh, các hoạt động chính tại trường học. Qua đó, phát hiện sớm các bệnh về mắt và giảm thị lực bằng bảng thị lực thu nhỏ, lập danh sách học sinh giảm thị lực và có bệnh về mắt. Thành lập đoàn khám chuyên khoa Mắt để khám, chẩn đoán, kê đơn kính hoặc chuyển tuyến phù hợp. Theo dõi, quản lý sau khi cấp kính hoặc điều trị.
Đặc biệt dự án chú ý phối hợp tốt giữa ngành y tế và giáo dục trong lồng ghép hoạt động chăm sóc mắt vào các hoạt động y tế trường học. Nâng cao năng lực chăm sóc cho cán bộ y tế, nhân viên y tế trường học và giáo viên. Truyền thông nâng cao kiến thức về chăm sóc mắt cho học sinh, gia đình và cộng đồng.
Qua ba năm triển khai, dự án đã tổ chức khám sàng lọc thị lực và các bệnh về mắt cho khoảng 240.000 học sinh (đạt 100%) tại các trường dự án.
Có 29.405 học sinh được khám mắt chuyên sâu sau khi được khám sàng lọc phát hiện có vấn đề về mắt (đạt 70% số học sinh được phát hiện) và cấp kính miễn phí cho 14.405 học sinh mắc tật khúc xạ (đạt 100%).
Dự án đã tăng cường tổ chức các hoạt động truyền thông về chăm sóc mắt cho tất cả học sinh, cha mẹ học sinh các trường thuộc dự án qua nhiều hình thức; Ban hành Hướng dẫn Chăm sóc mắt học đường do Lãnh đạo Bộ Y tế ký ban hành.
Đào tạo 18 giảng viên nguồn cấp tỉnh, huyện về chăm sóc mắt trẻ em và kỹ năng tư vấn cho 3 tỉnh Dự án. Cùng với đó, tập huấn 169 cán bộ y tế xã về kiến thức chăm sóc mắt ban đầu, các bệnh gây mù ở trẻ em và kỹ năng phục hồi chức năng tại các xã Dự án. Tập huấn cho 376 nhân viên y tế trường học và 9.115 giáo viên chủ nhiệm, Tổng phụ trách Đội về chăm sóc mắt học sin cho các trường Dự án. Đào tạo cấp chứng chỉ cho 26 nhân viên các quầy kính tư nhân về mài lắp kính và kỹ năng tư vấn.
Có thể thấy, dự án đã góp phần cải thiện chất lượng dịch vụ và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc mắt cho học sinh; nâng cao nhận thức về chăm sóc mắt cho học sinh, cha mẹ học sinh và giáo viên.
Trong thời gian tới mô hình sẽ được nhân rộng, các tỉnh cũng sẽ tham mưu xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động chăm sóc mắt học sinh phù hợp với địa phương.../.