Đắk Lắk được biết đến không chỉ là thủ phủ của cà phê Việt Nam mà còn bởi là vùng sản xuất ra những hạt cà phê có hương vị thơm ngon khác biệt không nơi nào có được. Cà phê Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk được khẳng định qua quá trình lịch sử phát triển 100 năm, từ các đồn điền cà phê thời Pháp thuộc đến thương hiệu Cà phê Buôn Ma Thuột ngày hôm nay.
Theo lịch sử phát triển cà phê Buôn Ma Thuột, từ năm 1901, một số nông trại của Pháp đã được thành lập và cà phê chè là loại cây được đưa vào trồng thử nghiệm đầu tiên tại Buôn Ma Thuột. Đến những năm 1912 - 1914, hai công ty nông nghiệp lớn là Công ty Cao nguyên Đông Dương và Công ty Nông nghiệp An Nam được thành lập, chiếm tới 30.000 ha (trải dài dọc hai bên Quốc lộ 21 (cũ) từ Buôn Ma Thuột đến km 34 đường đi Nha Trang), đánh dấu sự phát triển của cây cà phê tại Buôn Ma Thuột.
Mặc dù lượng cà phê thu được lúc bấy giờ còn rất ít nhưng đã cho sản phẩm tuyệt vời ngoài sự mong đợi của các công ty Pháp. Các nhà rang xay tại Pháp đánh giá chất lượng và hương vị tự nhiên của cà phê Buôn Ma Thuột thơm đặc trưng và đậm đà hơn hẳn cà phê Bờ Biển Ngà vốn đã nổi tiếng khắp châu Âu. Vì thế, nhiều nhà tư bản và chủ ngân hàng của Pháp quyết định đầu tư mở đồn điền ở Buôn Ma Thuột và chỉ trong vòng 10 năm đã có thêm 26 đồn điền được thành lập ở khu vực Buôn Ma Thuột. Tuy nhiên, thời kỳ này, do bệnh gỉ sắt phát triển mạnh trên cây cà phê chè, làm giảm đáng kể năng suất, nên các chủ đồn điền Pháp lần lượt chuyển sang trồng loại cà phê vối cho năng suất cao, chất lượng thơm ngon hơn. Chính vì vậy cà phê vối được chọn lọc qua nhiều thập kỷ, đã trở thành cây cà phê chủ lực ở vùng đất Buôn Ma Thuột bởi khả năng thích nghi với điều kiện tự nhiên, chất lượng và hiệu quả kinh tế cao của nó. Tuy thời điểm đó xuất khẩu chưa nhiều, nhưng thông qua con đường du lịch, hạt cà phê Buôn Ma Thuột đã được nhiều quốc gia trên thế giới biết đến nhờ chất lượng và hương vị thơm ngon khác biệt.
Hiện có 10 quốc gia và vùng lãnh thổ đồng ý bảo hộ nhãn hiệu “Buon Ma Thuot coffee”.
Sau ngày giải phóng, tỉnh Đắk Lắk đã sớm quan tâm phát triển ngành sản xuất cà phê, bắt đầu hình thành các vùng tập trung chuyên canh cà phê lớn ở thành phố Buôn Ma Thuột và các huyện Krông Pắk, Cư M’gar, Ea H’leo, Krông Ana, Krông Búk, Krông Năng và Ea Kar; các vùng chuyên canh này chiếm 86% diện tích và 89% sản lượng cà phê toàn tỉnh. Từ những đặc trưng riêng biệt đó, Chỉ dẫn địa lý (CDĐL) Cà phê Buôn Ma Thuột được Cục Sở hữu trí tuệ cấp đăng bạ từ năm 2005 và đã được nhiều quốc gia trên thế giới chấp nhận bảo hộ.
Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột Trịnh Đức Minh cho biết: Trên thế giới, diện tích cà phê có chỉ dẫn địa lý không nhiều và hầu hết là sản phẩm cà phê chè, chỉ riêng Việt Nam là cà phê Robusta. Chính sự khác biệt đó đã tạo lợi thế cạnh tranh cao hơn các loại cà phê có chứng nhận khác trong xuất khẩu, vì đây là sản phẩm hàng hóa đặc thù của từng vùng, không phải nơi nào cũng có.
Cùng với lợi thế về đất đai, khí hậu và bề dày lịch sử, cà phê Buôn Ma Thuột ngày càng khẳng định vị trí vững chắc trong nền sản xuất hàng hóa của Đắk Lắk. Giá trị sản phẩm cà phê hằng năm chiếm 35% GDP và 85% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Niên vụ 2015 - 2016, diện tích cà phê trên địa bàn tỉnh khoảng 203.357 ha, giảm 398 ha so với niên vụ 2014 - 2015; trong đó, diện tích cà phê kinh doanh là 192.543 ha, tăng 72 ha so với niên vụ 2014 - 2015; năng suất bình quân đạt trên 2,3 tấn/ha, tăng 55 tạ/ha; tổng sản lượng đạt 454.810 tấn, tăng 18.312 tấn so với niên vụ trước. Trong niên vụ 2015 - 2016, trên địa bàn tỉnh xuất khẩu cà phê đạt 196.391 tấn, tăng 19.294 tấn (tăng 10,9%) so với niên vụ trước, chiếm tỷ trọng 11,26% so với cả nước, kim ngạch đạt hơn 356 triệu USD; kim ngạch xuất khẩu cà phê hòa tan đạt trên 26 triệu USD, chiếm tỷ lệ 7,5% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của tỉnh; giá thu mua cà phê nhân xô bình quân trên địa bàn tỉnh đạt 35.223 đồng/kg, giảm 8,1% so với niên vụ trước. Sản phẩm cà phê Đắk Lắk xuất khẩu sang 62 thị trường thế giới, trong đó tập trung xuất khẩu sang các thị trường truyền thống đã có từ lâu như Đức, Italia, Mỹ, Nhật Bản…chiếm tỷ trọng 14% so với cả nước, góp phần đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu cà phê Robusta lớn nhất thế giới và chiếm tới một nửa sản lượng Robusta toàn cầu.
Hiện nay, sản phẩm cà phê có Chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột đã có 10 quốc gia và vùng lãnh thổ đồng ý bảo hộ nhãn hiệu “Buon Ma Thuot coffee”; cụ thể: vùng lãnh thổ Benelux (Bỉ, Hà Lan, Bỉ, Hà Lan, Luxembourg), Tây Ban Nha, Đức, Pháp, Ý, Singapore, Trung Quốc và Thái Lan; 2 quốc gia đang tiếp tục theo đuổi đơn là Canada và Nga. Trong tỉnh hiện có 10 doanh nghiệp được cấp quyền sử dụng Chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột, với tổng diện tích trên 15.000 ha, sản lượng đăng ký hằng năm trên 46.621 tấn.
Theo Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, thành công nhất của các doanh nghiệp sử dụng Chỉ dẫn địa lý Cà phê Buôn Ma Thuột là tạo được một nhận thức vượt bậc cho người trồng cà phê, từ lý thuyết đến áp dụng vào thực tiễn một cách tự nguyện, có ý thức ngay trên vườn cây của mình, điều đó không chỉ nâng cao từng bước chất lượng sản phẩm cà phê nhân mà đặc biệt hơn là sản phẩm truy nguyên được nguồn gốc, có xuất xứ tại một vùng địa danh nổi tiếng Buôn Ma Thuột./.