Hình ảnh Công ty Hàng không Việt Nam và Tập đoàn Dệt may trong Lễ khai trương giao dịch cổ phiếu (Ảnh:P.T)
Điểm đến cho các doanh nghiệp muốn tập dượt trước khi niêm yết
Cách đây đúng 9 năm, vào ngày 24/6, thị trường giao dịch chứng khoán dành cho công ty đại chúng chưa niêm yết (UPCoM) chính thức ra đời với mục tiêu thu hẹp thị trường tự do, mở rộng thị trường giao dịch có tổ chức, có quản lý của Nhà nước, giúp nhà đầu tư giao dịch chứng khoán an toàn và thuận lợi.
Sau 9 năm hoạt động, UPCoM đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc cả về quy mô lẫn chất lượng hàng hóa và hoạt động của thị trường, khẳng định vai trò là kênh đầu tư hấp dẫn của công chúng và huy động vốn hiệu quả của doanh nghiệp, đóng góp quan trọng vào công cuộc cổ phần hoá, thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước và thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.
Chỉ với 10 doanh nghiệp đăng ký giao dịch buổi đầu khai trương, tính đến hết tháng 5/2018, UPCoM có 738 doanh nghiệp đăng ký giao dịch, vốn hóa thị trường đạt 656.436 tỷ đồng, gấp gần 3 lần giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu niêm yết HNX cùng thời điểm. 2016, 2017 là 2 năm quy mô vốn hoá tăng trưởng cao nhất với mức tăng lần lượt 397%, 123,4%.
Quy mô giao dịch tuy không theo kịp quy mô vốn hóa song cũng có sự tăng trưởng ấn tượng. Thanh khoản trên UPCoM 5 tháng đầu năm 2018 đã đạt mức 462 tỷ đồng/phiên, gần bằng 50% giá trị giao dịch trên thị trường niêm yết HNX. Thậm chí trong năm 2017, UPCoM đã có phiên giao dịch kỷ lục với giá trị giao dịch đạt 1.463 tỷ đồng/phiên, cao gấp 2,3 lần giá trị giao dịch bình quân phiên trên thị trường niêm yết HNX năm 2017.
Cổ phiếu UPCoM ngày càng thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài. Trong 2 năm 2016, 2017, tỷ trọng giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài luôn chiếm khoảng 15,5% - 16,5% giá trị giao dịch UPCoM. Có nhiều thời điểm thị trường biến động, nhà đầu tư nước ngoài bán ròng cổ phiếu trên thị trường niêm yết nhưng lại mua ròng trên UPCoM.
UPCoM cùng với 2 sàn niêm yết trên thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã trở thành lựa chọn đầu tư tài chính và huy động vốn quan trọng của nhà đầu tư và doanh nghiệp. Trên sàn UPCoM có khá nhiều cổ phiếu của các công ty lớn, có tên tuổi, được nhà đầu tư quan tâm, có những cổ phiếu được giao dịch ở mức giá rất cao, có khi bằng hoặc thậm chí cao hơn mức giá của các bluechips trên hai sàn niêm yết, ví dụ MCH, MPC, SCS, SGN...
Đối với hoạt động huy động vốn của doanh nghiệp, trong 9 năm qua, các doanh nghiệp trên UPCoM đã huy động hơn 12 nghìn tỷ đồng vốn thông qua phát hành cổ phiếu trên thị trường này.
Sự sôi động của UPCoM, tính minh bạch, sự cải thiện về hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp sau khi gia nhập UPCoM cũng góp phần thúc đẩy hoạt động đấu giá cổ phần hóa, đẩy mạnh quá trình tái cơ cấu các doanh nghiệp Nhà nước, giúp ngân sách Nhà nước thu về hàng trăm nghìn tỷ đồng.
Không chỉ vậy, UPCoM còn khẳng định mình như điểm đến cho các doanh nghiệp muốn tập dượt trước khi niêm yết trên các Sở và là môi trường cho các doanh nghiệp tiếp tục hoàn thiện mình để có thể đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường niêm yết. Từ đây đã có nhiều doanh nghiệp trưởng thành và chuyển lên niêm yết trên 2 Sở HNX, HOSE.
HNX nỗ lực hỗ trợ xây dựng cơ chế tạo lập thị trường
Tham gia hoàn thiện khung pháp lý, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thị trường để tạo đà cho sự phát triển của UPCoM
Cùng với sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ban ngành, Sở GDCK Hà Nội đã tham gia tích cực vào quá trình xây dựng các văn bản pháp lý thúc đẩy sự phát triển của thị trường UPCoM như Nghị định 60/2015/NĐ-CP, Thông tư 180/2015/TT-BTC, Thông tư 115/2016/TT-BTC... Những chính sách này đã góp phần đẩy mạnh cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước, đồng thời giảm thiểu thủ tục và thời gian đưa cổ phiếu vào đăng ký giao dịch trên UPCoM.
Hiện thực hóa chủ trương của Chính phủ về tái cấu trúc doanh nghiệp Nhà nước, đẩy mạnh cổ phần hóa gắn với tham gia TTCK, Sở GDCK Hà Nội đã chủ động tổ chức các đợt tiếp xúc, làm việc với các tập đoàn, tổng công ty, các bộ ngành theo nhiều hình thức linh hoạt để phối hợp, hỗ trợ trong công tác cổ phần hóa và đưa doanh nghiệp lên sàn.
Để thuận lợi trong công tác phối hợp, Sở GDCK Hà Nội đã ký kết các biên bản ghi nhớ hợp tác (MOU) với các Tập đoàn, Tổng công ty như Tập đoàn bưu chính viễn thông Việt Nam, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam. Ngoài ra, Sở cũng phối hợp với Cục Tài chính doanh nghiệp, UBCKNN… tổ chức các hội nghị tập huấn cho công ty đại chúng mỗi khi có sự thay đổi về chính sách có liên quan đến cổ phần hóa hay TTCK hoặc hướng dẫn doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ niêm yết, đăng ký giao dịch cổ phiếu. Những buổi hội thảo này thường thu hút đông đảo các doanh nghiệp tham gia với số lượng đại biểu lên tới 500-600 người.
Đối với các doanh nghiệp đấu giá cổ phần hóa, Sở GDCK Hà Nội xử lý hồ sơ đăng ký giao dịch của doanh nghiệp song song với quá trình đăng ký lưu ký tại Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) để ngay khi doanh nghiệp nhận được giấy chứng nhận đăng ký chứng khoán thì cũng có thể được nhận ngay Quyết định chấp thuận đăng ký giao dịch trên UPCoM. Nhờ đó, thời gian đưa cổ phiếu đấu giá lên sàn đã được rút ngắn rất nhiều. Trong những tháng đầu năm 2018, nhiều doanh nghiệp cổ phần hóa đã đưa cổ phiếu lên giao dịch trên UPCoM chỉ trong vòng 1 tháng sau đấu giá, ngay cả khi doanh nghiệp còn chưa hoàn tất quá trình chuyển đổi doanh nghiệp thành công ty cổ phần như Sanest Khánh Hòa, Hapro, Lọc hóa dầu Bình Sơn, PV Oil, PV Power...
Trong quá trình quản lý vận hành thị trường, Sở GDCK Hà Nội thường xuyên rà soát, hoàn thiện các quy chế, quy định để tăng cường chất lượng quản lý và giám sát thị trường UPCoM, đồng thời đảm bảo quyền lợi của cả doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Nâng cao tính minh bạch, tăng cường hoạt động giám sát trên thị trường
Để nâng cao tinh minh bạch cho thị trường, Sở GDCK Hà Nội đã khuyến khích các doanh nghiệp UPCoM sử dụng hệ thống quản lý thông tin công ty (CIMS) (được sử dụng cho doanh nghiệp niêm yết) trong công bố thông tin để tăng cường tính chính xác, kịp thời của các thông tin công bố trên UPCoM. Hệ thống này sử dụng ứng dụng trên internet, cho phép doanh nghiệp công bố thông tin (CBTT) trực tuyến 24/7, giúp rút ngắn thời gian và giảm thiểu sai sót trong CBTT của doanh nghiệp. Hiện có gần 55% doanh nghiệp UPCoM đang sử dụng hệ thống CIMS.
Đồng thời, Sở GDCK Hà Nội cũng thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về CBTT cho các doanh nghiệp UPCoM, khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp UPCoM tiếp cận các chương trình hội nghị, hội thảo quản trị công ty do Sở phối hợp hoặc chủ trì tổ chức. Từ thành công của chương trình đánh giá CBTT minh bạch được triển khai đối với công ty niêm yết từ năm 2012, năm 2018 HNX bắt đầu triển khai chương trình này cho nhóm các doanh nghiệp đăng ký giao dịch quy mô vốn lớn trên thị trường UPCoM để khuyến khích các doanh nghiệp CBTT theo các thông lệ tốt, nâng cao tinh minh bạch và thu hút các cá nhân, tổ chức đầu tư.
Với sự gia tăng mạnh mẽ số lượng doanh nghiệp đăng ký giao dịch trên thị trường UPCoM, để hỗ trợ nhà đầu tư theo dõi, giám sát thị trường, Sở GDCK Hà Nội đã tiến hành phân bảng UPCoM theo quy mô vốn và bảng Cảnh báo nhà đầu tư. Việc phân bảng UPCoM theo quy mô vốn giúp Sở phân loại một lượng hàng hóa lớn đã và sẽ tham gia sàn UPCoM, đồng thời giúp cho nhà đầu tư dễ dàng hơn trong việc theo dõi các nhóm doanh nghiệp theo vốn chủ sở hữu hiện có. Trong khi đó, bảng Cảnh báo nhà đầu tư bao gồm các mã chứng khoán bị hạn chế đăng ký giao dịch và bị tạm ngừng giao dịch nhằm cảnh báo đến nhà đầu tư các cổ phiếu nhà đầu tư cần lưu ý trước khi quyết định đầu tư. Việc giám sát công bố thông tin của doanh nghiệp cũng được tăng cường, nhất là đối với các doanh nghiệp quy mô vốn lớn.
Nâng cao thanh khoản thị trường
Với mục tiêu nâng cao tính thanh khoản của thị trường, trong những năm qua Sở GDCK Hà Nội đã tìm kiếm nhiều giải pháp nhằm làm tăng tính hấp dẫn cho cổ phiếu UPCoM. Năm 2015, Sở đã nới biên độ dao động giá cổ phiếu trên UPCoM từ ±10% lên ±15%.
Năm 2016, Sở đã áp dụng phương pháp tính mới cho chỉ số UPCoM-Index trên cơ sở giá trị vốn hoá thị trường có điều chỉnh tỷ lệ cổ phiếu tự do chuyển nhượng thay vì tính gộp tất cả những cổ phiếu đang lưu hành nhằm phản ánh chính xác hơn diễn biến giao dịch của các cổ phiếu trên thị trường.
Năm 2017, Sở GDCK Hà Nội bước đầu xây dựng cơ chế tạo lập thị trường nhằm gia tăng thanh khoản cho các cổ phiếu có thanh khoản thấp. Trong năm nay, HNX sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế này để có thể triển khai các hoạt động tạo lập thị trường.
Với những thành quả đạt được trong 9 năm qua, UPCoM đã hoàn thành sứ mệnh ban đầu đặt ra, khẳng định vai trò là kênh giao dịch cổ phiếu an toàn, hiệu quả cho nhà đầu tư và kênh huy động vốn hiệu quả cho doanh nghiệp. Với quy mô thị trường và chất lượng cổ phiếu gia tăng nhanh chóng, sàn UPCoM đang ngày càng hấp dẫn cả nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Hoạt động thoái vốn Nhà nước đang được đẩy nhanh chắc chắn sẽ tiếp tục thúc đẩy sự tăng trưởng của UPCoM trong thời gian tới.